Çekingen bir döngü: Regl Tabusu

ANKARA – Söz varlığı, dili konuşan toplumun kavramlar dünyasının, dünya görüşünün bir kesitidir. Söz, toplumun yaşam biçimiyle birlikte nelere değer verdiğine de değinir. Türk Dil Kurumu (TDK) “kirli” kelimesinin tanımında “aybaşında kadın” ifadesini kullanmıştı. Sosyal medya platformlarında ses getiren bu tanımın ardından güncelleme yapılacağı, tartışmalı kelimenin başına ‘mecaz’ ifadesini getirileceği söylenmişti. Ancak sosyal medya platformlarında ve çeşitli aktivist topluluklarda yankı yaratmasına rağmen tanımla ilgili bi değişiklik yapılmadı. Değişikliğe ait herhangi hareket görülmemesi, “kirli” kelimesinin ülkemizde sürmekte olan regl tabusunun bir parçasını olduğunu doğruladı.

İlk adet yani menarşın ortalama yaşı 12,5’tir. Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği’ne göre ülkemizde menopoza girme yaşı yaklaşık 47-49 yaş, dünyada ise 50-52 yaş civarında. Ortalama regl süresi ayda beş gün ile sabitlendiğinde, Türkiye’de bir kadın 48 yaşına kadar 2 bin 130 gün regl oluyor. Kadınlar bu süreçte yalnızca ‘dil’ ile mi mücadele ediyorlar?

Regl Yoksulluğu 

Regl olan kişilerin bu dönemde kendilerine bakım vermelerini kolaylaştıran menstrüel ürünlere ve temiz su, çöp kutusu, temiz, güvenli bir tuvalet (veya oda) gibi temel ihtiyaçlara erişememe sorununa ‘regl yoksulluğu’ denir. Derin Yoksulluk Ağı’nın ‘Pandemi Döneminde Derin Yoksulluk ve Haklara Erişim Araştırması’na göre, kadınlara pede ulaşımları sorulduğunda; ped harcamasını lüks olarak gördükleri görüldüğü, ped kullandığını belirten kadınlardan birkaçı özellikle en ucuz pedi kullandıklarını belirtildi. Görüşme yapılan 103 haneden 79’unda hijyenik ped kullanıldığını; bu kişilerin yüzde 63’ü düzenli bir şekilde ped ihtiyacını karşılayamazken yüzde 37’sinin karşılayabildiğini görüldü. Pandemi döneminde destekler olmadan düzenli bir şekilde hijyenik pede ne kadar erişebildikleri sorulduğunda ise %82’sinin pede erişemediği, yalnızca %18’inin destekler olmadan hijyenik pede erişebildiği görülüyor. Konuşmamız Gerek Derneği ‘Regl Yoksulluğu 2022 Raporu’na göre ise bebek bezi parçaları, tuvalet kağıdı ve kumaş parçaları hijyenik ped yerine kullanılan regl bakımı için üretilmemiş alternatifler olarak raporda yer alıyor.

29 Mart 2022’de Resmi Gazete’de yayınlanan, 1 Nisan’dan itibaren yürürlüğe giren Cumhurbaşkanı kararında; sabun, şampuan, deterjan, dezenfektan, ıslak mendil, tuvalet kâğıdı, kâğıt havlu, kağıt mendil ve peçete, diş fırçası ve macunu, diş iplikleri ile bebek bezi ve Türkiye’de kadın hijyen ürünlerine uygulanan katma değer vergisi yüzde 18 oranından yüzde 8 KDV oranına düşürüldü. 

Şiddetli regl ağrıları ve düzensizlikler 

“Regl Yoksulluğu 2022” raporunda deneyimlerini paylaşan katılımcıların ortak en büyük sorunları regl ağrısının yok sayılmasıdır. Soruya yanıt veren 588 katılımcının %23,1’i şiddetli regl ağrısı deneyimledikleri paylaşıldı. Özellikle sağlık kuruluşlarına gittiklerinde veya çevrelerinde regl olmayan kişilere regl ağrısı çektiklerini söyledikleri zaman insanların onlara inanmadıklarını ve “olayı abarttıklarını” düşündüklerini belirtildi. ‘Ağrı’ veya ‘sancı’ olarak tanımladıkları bu hissin kabul görmediğini ve bu nedenle çok ağrıları olsa bile yapmak zorunda oldukları işlere devam ettiklerini söylediler. Bu tartışmaların devamında ücretli regl izni istediklerini beyan ettiler.

Uzmanlar detaylı muayene ve altta yatabilecek tümör ve enfeksiyon gibi etkenleri ekarte ettikten sonra; analjezik, b vitamin kompleksleri, kombine oral kontraseptif, magnezyum takviyesi, ılık duş, spazm çözücü şer vb. gibi tedavi yöntemleri uyguladıklarını söylüyorlar. 

Regl izni

Türkiye’de regl izni 2004 yılında ‘ağır ve tehlikeli işler’ kapsamında çalışan kadınlara tanındı. Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği’nde yer alan izin, beş gün olarak belirlendi. Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği, 8 Şubat 2013 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanan yönetmelikle yürürlükten kaldırıldı. 

Dünyada farkı ülkelerce uygulanan regl izni; Türkiye’de Zomato Türkiye, İzmir Barosu, Tunceli Belediyesi tarafından uygulanmaya başladı.